Zenginliklere Sahip Çayönü – (İhsan Özdemir’in Yazısı)

Çayönü’nün ziyaretçileri ilk olarak, günün her saatinde farklı bir görünüme bürünen Hilal kayalıklarının önünde uzanan ortadaki Meydan karşılar. Bu meydanı yerleşmenin değişik aşamalarında yapılmış görkemli Saltaşı döşemeli, Kafataslı, Sekili ve Terrazo yapıları çevreler.

1963’deki yüzey araştırmalarında keşfedilen Çayönü, eski imsiye Kote-ber-Çem, Diyarbakır’ın bir dağ eşiği ovasının yamacında kurulmuş ilçesi Ergani’nin 7 kilometre güney batısındaki Sesverenpınar (Hilar) köyünün yakınında yer alır. Bugün yerleşmenin güneyinden akan Boğazçay, Çayönü yerleşmesinin olduğu dönemde, kuzeyde ovanın ortalarında akan çevresi bataklık ve sazlıklarla kaplı zengin flora ve faunaya sahip bir akarsuydu.

Çayönü Fırat ve Dicle kültürlerinin ortak buluşma noktasında; Anadolu, Levent, Mezopotamya ve Zagros bölgelerinin içinde, Çanak Çömleksiz Neolotik A’dan (PPNA) Çanak Çölmekli Neolitik dönemin ilk yarısına kadar devam eden ve Neolitik dönemin kesintisiz gelişim süreçlerini en iyi yansıtan Yakındoğu Neolitiğinin anahtar yerleşmesidir.

Çayönü’nde ziyaretçileri ilk olarak, günün her saatinde farklı bir görünüme bölünen Hilar kayalıklarının önünde uzanan ortadaki Meydan karşılar. Bu meydanı yerleşmenin değişik aşamalarında yapılmış görkemli Saltaşı Döşemeli, Kafataslı, Şekli ve Terrazo yapıları çevreler.

Kuzeyindeki taş subasmanlı konut yapıları ve yerleşmenin ilk yapılarında yuvarlak yarı çukur barınaklar ile onu izleyen süreçte sık aralıklarla tekrarlanan sel ve taşkınlara karşı Çayönü halkının dâhiyane buluşu olan ızgaralı yapıların yer aldığı yerleşmenin doğu kanadı da oldukça dikkat çekicidir.

Çevre düzenlemesi ile gezi yolları ve 2015 yılından beri süregelen kazı çalışmalarında ortaya çıkartılan yapılarıyla alan daha da zenginleşecektir.

Amacımız, bugün çok şey borçlu olduğumuz Çayönü’nde yaşamış insanlar ile günümüz insanı arasında küçük bir köprü kurmaktır.