DİYARBAKIR HABER – Diyarbakır’ın tarihi Sur ilçesinde yaşayan 40’lı yaşlarda birçok kişinin hafızalarında hala tazeliğini koruyan bir mekan Küpeli Havuzu.
Birçok kişinin yüzmeyle ilk sınavını verdiği kavurucu yaz sıcakların kaçış mekanlarından ikisi Küpeli ve Dınglava Havuzu.
Küpeli Havuzu’nun Tarihçesi
Kuruluş tarihi ile ilgili bilgi olmamasına rağmen yaklaşık 100 yıldan fazla bir geçmişe sahip olduğundan bahsedilir.
Kentin tarihi dokusu içinde yer alan en önemli mekanlardan biri olmasının başlıca sebebi Dınglava havuzu ile beraber sıcak kentin en rahat serinleme mekanlarından biri olması.
Küpeli Havuzunun Su Kaynağı
Havuzun buz gibi suyunun kaynağının neresi olduğu konusunda kesin bir veri maalesef yok. göre, Tarihî Diyarbakır sularını tanımlarken iki ana kaynağı dikkate alınır. Şehrin kurulumuna ilham olan Dicle Nehri ve Dicle kıyısında bulunan kaynak suları; Hamravat, Anzele, Alipınar ve İçkale sularıdır.
Ancak mevcut verilere göre kuvvetle muhtemel olan İçkale su kaynağıdır.
Serinliğin Sembolü: Buz Gibi İçkale Suyu
Suriçi Diyarbakır’ın en eski su kaynağı olan İçkale suyu, Amida Höyük’ün altından çıkar. Muhtemelen kentin ilk kurucuları olan Hurriler, bu su kaynağının varlığından dolayı burayı seçmişlerdir. Diyarbakır’da hüküm süren Artuklular, İçkale’de bu suyu içine alan büyük bir havuz yaptırmışlardı. İçkale suyu, Saraykapı, Fatihpaşa, Cevatpaşa ve Dabanoğlu mahallelerinin ve çeşmelerinin su kaynağıydı. On bir adet pınardan akan Hz. Süleyman Camii kaynak suyunun da ana membaı idi. Bu suyun bir kolunun Kanuni Sultan Süleyman’ın emriyle Erba‘ataş (‘Ulbataş) Havuzu yoluyla Dabanoğlu Mescidi’ne ve oradan da Nasuh Paşa, Bıyıklı Mehmed Paşa, Arap Şeyh camilerine ve Yeni Kapı Hamamı’na aktarıldığı belirtilir.
Küpeli Havuzu; Gençlerin Toplanma Mekanı
Sıcak şehrin ender serinleme mekanına gitmenin de bazı riskleri vardı. Şehir çocuklarının en fazla tercihinde olan böylesi bir yerde kavga ihtimali her zaman yüksekti.
Diyarbakır’ın Suriçi semtinde çok uzun yıllardır faaliyet gösteren Küpeli havuzunun en büyük özelliklerinden biri de peştamalla yüzülmesiydi. Kendine has bağlama tekniğiyle neredeyse Tarzansı bir hava verirdi insanlara. Bazıları ise peştamali sadece bellerine sararak suya girerdi.
Bir de kırlangıç ya da göğüs üstü diye tabir edilen yüksekten suya atlayış şekilleriydi. Bunu yapabilenler hep elle gösterilirdi.
Anılarda Kalanlar: Kırıklar, Kavgalı Günler
Havuzun ve Saraykapı’nın kendine göre jargonu olması elbette havuz içinde ve çevresinde belli hakimiyetlerin olmasına da sebebiyet verirdi.
Bu mekandan Cenneh Kado, Pişo Meheme, Arap Bayro, Azmi ve Himmeto gibi nice Diyarbakır kırıkları/kabadayıları kavgalarıyla gelip geçti.
Diyarbakır’daki tarihi havuzlar neden yıkıldı?
Bir zamanlar Suriçi bölgesinin en keyifli mekânlarından biriydi Küpeli Havuzu. Gençlerin bir araya gelip zaman geçirdikleri yerdi. Çatışmalardan sonra ne havuz kaldı geriye ne de mahalleler.
Çatışmalar ve Yıkım: Havuzun Sonu
Suriçi’nin Saraykapı semtinde Arbedaş’ta bulunan bu iki havuz 2015 yılının sonlarında başlayan 2016’da sona eren Hendek olayları sonrası başlayan kentsel dönüşümle tarih oldu.
2016 yılında Bakanlar Kurulu’nun Sur ile ilgili almış olduğu ‘Acele Kamulaştırma’ kararı ile tarihi ilçenin yüzde 60'ını kapsayan 'acele kamulaştırma' kararından Küpeli havuzu da nasibini aldı.
Kısa bir film, bitmeyen bir atlayış: “Küpeli”
Şimdilerde sadece anılarda kimi anlatımlarda kalan Diyarbakır’ın en meşhur serinleme mekanı Küpeli hakkında bir kısa film de çekildi.
Çetin Baskın ve Metin Akdemir’in yönetmenliğinde çekilen “Küpeli” adlı 14 dakikalık belgeselde Küpeli’nin hafızalardaki tazeliğini görmek mümkün.
Filmin tanıtım yazısında, “Demokratik özerklik tartışmaları sürerken uzun zamandır şehrin farklı bölgelerine giderek yayılan güvenlikli site ve villaların sınırlarının, tarihi Suriçi’ni de kapsaması planlanıyor. Bu kentsel dönüşüm projesiyle birlikte Küpeli havuzu ve yüksek duvarlarının arasında bugüne kadar geçen bir dizi an da tarihe karışma tehlikesiyle karşı karşıya. “Küpeli havuzu ne ola ki?” diyenlere ise belgesel uzun bir Kürdistan ve erkeklik hikâyesini havuz başında geçirilen bir günde anlatıyor.” ifadelerine yer veriliyor.
