Jan BELEK / ÖZ DİYARBAKIR ÖZEL - Dünyada bahçe kültürünün sürdürüldüğü ender yerlerden biri olan Hevsel Bahçeleri, tarihinin en zor günlerini yaşıyor.
Endemik floraya sahip, çevresinde oluşan faunanın da aynı şekilde sürekliliğini koruduğu ekolojik bir lokasyon olan Dünya Mirası Bahçeler, son yıllarda doğallığından uzaklaştırılıyor.
2015 yıllında alınan kararla, Unesco Dünya Mirası listesine girerek, koruma şemsiyesi altında olması gereken, kentin nefes almasını sağlayan can damarı konumundaki, 8 bin yıllık bir geçmişe sahip tarihi hevsel bahçeleri, endüstriyel tarım uğruna büyük bir yıkım ile karşı karşıya.
Hevsel Bahçeleri ile ilgili yaptığı çalışmalarla bilinen Çevreci ve Ekoloji Derneği üyesi, Akademisyen Zeki Kınay; Hevsel Bahçelerinde yaşanan durum ile ilgili gazetemize konuştu.
Yaptığı çalışmalarda elde ettiği gözlem ve tespitlerini anlatan Akademisyen Zeki Kınay, bahçenin normalde iyi korunması gerekirken, tam tersi daha vahşice ve hunharca bir yaklaşım gösteriliyor dedi.
Tespitlerime göre Hevsel bahçelerinin yüzde kırklık bir bölümünün, ağaçları kesilerek, alan büyük tarlalar haline getirilmiş durumda diyen Kınay, Hevsele, doğasına ait olmayan endüstriyel ve hibrit tarım bitkisi olan, mısır ekildi. Bununla birlikte oranın formatı tamamen değişti, zamanında Diyarbakır ve çevresinin meyve ve sebze ihtiyacını karşıladığı bahçe, ticari rant alanına dönüştüğü için, normal üreticilerin büyük bir bölümü artık o alana ilgi göstermiyor ve üretim yapmıyor. Şimdi insanlar orayı kafe, ticari işletme ve endüstriyel tarım yapmak için kullanıyor dedi.
Şikâyetlerimize Rağmen Hiçbir Müdahale olmadı
Hevsel ve Dicle vadisi aslında, Diyarbakır"ın eko sistemi açısından, hem doğal güzellikleri, hem de üretim ilişkileri açısından bulunmaz bir alan, sistem ve yer diyen Çevreci ve Ekoloji Derneği üyesi, Akademisyen Zeki Kınay; eko sistemler binlerce yıllarda oluşuyor, ama biz 3 – 5 yılda bu ekosistemleri yıkıyoruz, tahrip ediyoruz, bu böyle kolay olmamalı, ilgili kurumların, belediyelerin, resmi kurumların buradaki yaklaşımları maalesef, acı vericidir, sanki bilerek, isteyerek, bu alanın tahribatına yol açmışlar, ya da göz yumdular. Çünkü tüm şikâyetlerimize ve uyarılarımıza rağmen, yaşanan durumda, herhangi bir değişiklik yapılmış değil.
Hevselde yaşayan 200"e yakın Kuş Türünün Geleceği Tehlike Altında
Endüstriyel tarımın ve kullanılan ilaçlanmaların Dicle Nehrinde ve Hevsel Bahçelerindeki canlı faunasına ne tür olumsuzlukları var diye sorduğumuz da, Kınay şunları söyledi; Ne demiştik, orada küçük küçük bahçeler var demiştik, o bahçelerin sınırlarını belirleyen ağaçlar vardı, bu ağaçlar orada yaşayan kuşların yuvası idi, diğer böceklerin yuva yaptığı alanlardı, hem göçmen kuşlar hem de kalıcı kuşların barınma alanıydı. 200"e yakın kuş türünün yaşam sürdüğüne dair bilimsel kayıtlar var, siz ağacı ve kuşun yuvasını kesseniz, kuş konacak, yuva yapacak veya dinlenecek bir yer bulamayınca, orda geleceği tehlike altına giriyor veya bir daha o alana gelmiyor.
Yine Dicle nehrindeki adacıklar işgal edildi, setler yapıldı, yapılan kafelerin, katı ve sıvı atıkları nehre akıtıldı, orada balık çeşitliliği de giderek tehlike altına giriyor, 50"yi aşkın balık türü var Dicle nehrinde, bazıları endemik türler, bunlara yönelikte son zamanlarda maalesef çalışmalar yok, kuşlar ve balıklar üzerine çalışma yürüten akademisyenler görevden ihraç edildiler, uzaklaştırıldılar, yani alan nerdeyse, önce sahipsiz bir hale getirildi, koruyucuları uzaklaştırıldı, daha sonra rantçıların, cazibesine sunuldu.
Hevsle Bahçelerinin % 40"lık Alanı, Endüstriyel Tarıma Açıldı
Benim tespitlerime ve ölçümlerime göre Hevsel deki alanın % 40"lık bir oranı, endüstriyel alana açıldı diyen Kınay, bu durmayacak, benim yaptığım gözlemlerde, bu çalışmalar halen devam ediyor, Dicle Nehrindeki iki adacıkta, ki bu adacıklar, daha önce meşhur Diyarbakır Karpuzunun ve Kavununun yetiştiği yerlerdi, maalesef bu alanlar dahi, şuan işgal edilmiş durumda ve Hevsel Bahçelerine dahil edilerek endüstriyel tarım veya kafe gibi ticari alanlar olarak kullanılması düşünülüyor, millet parkı içinde yapılan asfalt yol ile adeta Hevsel Bahçelerinin talanına davetiye çıkarıldığını söyledi.
